کد مطلب:19135 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

نشانه و راه پيروزي انسان در مصاف با شيطان چگونه است؟

امام اميرمؤمنين (ع) ميفرمايد: «صافوا الشيطان بالمجاهدة و اغلبوه بالمخالفة، تزكو أنفسكم و تعلو عند الله درجاتكم» (شرح غرورالحكم، 4/217)؛ راه تشخيص شكست و پيروزي در جهاد اصغر روشن و آسان است، اما نشانه تشخيص پيروزي و شكست در نبرد با دشمن درون موافقت و مخالفت است. اگر شيطان دستور داد و انسان را به گناهي تحريك كرد و او انجام داد و به جايي كه نبايد نگاه بكند، نگاه كرد، مالي را كه نبايد بگيرد، گرفت يا سخني را كه نبايد بگويد، گفت و با اين كه ميداند اين كار، گناه است با او موافقت كرد و خواستههاي او را برآورد، زمينه پيشروي او و شكست خود را فراهم كرده است. اگر كسي دستي به گناه دراز كرد، پايي به جاي حرام گشود، و زباني به دورغ و تهمت و افترا و مانند آن باز كرد، همان لحظه شروع گناه لحظه پيشروي شيطان است، چنانكه لحظهاي كه دارد مقاومت ميكند، لحظه عقب نشيني شيطان و اسير كردن وي است، اما وقتي كاملا گناه راترك ميكند لحظه پيروزي او و شكست شيطان است. شيطان مانند دزدان هراسناك به هنگام حمله آماده فرار است و آن قدر قوي نيست كه در هنگام تهاجم، مقاوم باشد: «إن كيد الشيطان كان ضعيفا» نساء/76؛ كيد شيطان هميشه ضعيف بوده و هست و اين اختصاص به زمان معيني ندارد؛ زيرا تعبير «كان» در اين آيه، دلالت بر استمرار ميكند. از اول هم شيطان در برابر عقل و وحي الهي ضعيف بود. بنابراين، اگر كسي در جنگ با شيطان شكست بخورد، در حقيقت در جنگ با دشمني ضعيف شكست خورده و بايد خيلي ضعيف النفس باشد تا دشمني ضعيف او را شكست دهد. حال اگر دشمن، ضعيف است چرا به اين نبرد، جهاد اكبر گفتهاند؟ پاسخ اين است كه چون ميدان جهاد با شيطان و ابزار اغواي او، يعني هواي نفس بسيار وسيع است و غنيمت يا غرامتي كه در اين جنگ نصيب يا دامنگير انسان ميشود بسيار مهم است. هر جنگي در جهان طبيعت رخ دهد هم غنيمتهايش، ولي غنيمتهايي جهاد با شيطان و نفس اماره نامحدود و غرامتهايش محدود است و هم غرامتهايش نيز جبران ناپذير است؛ زيرا انسان در نبرد با شيطان، يا شرف و شرع را حفظ ميكند يا آنها را از دست ميدهد، از اين جهت جنگ، جنگ اكبر است و براي انساني كه ورزيده نيست، جنگ با دشمن درون، گرچه ضعيف باشد، دشوار است. وگرنه به لحاظ دشمن اگر سنجيده شود، جنگ، بزرگي نيست. انساني كه عقل دارد و به وحي تكيه كرده و به ركن وثيق عنايت الهي وابسته شده شكست نميخورد. از اين رو امير المؤمنين (ع) فرمود: شما در برابر شيطان صف آرايي كنيد. مسائل علمي و برهاني را در جبهه مغالطات و ترس از خدا را در جبهه تهديد او و ترس از دنيا و اميد به وعده و بهشت الهي را در جبهه زرق و برق فريباي شيطاني قرار بدهيد؛ يعني او از سه راه، حمله ميكند پس شما هم در سه جبهه دفاع كنيد. او براي اين كه كسي را فريب داده بگويد، قيامت و پيغمبري نيست؛ بلكه محدوده هستي همين طبيعت است، مغالطههاي وهمي را رديف ميكند! و شما در جبهه فكري در برابر مغالطههاي وهمي او خود را به براهين عقلي مسلح كنيد، تا با آن از مغالطههاي وهمي شيطان برهيد، و اين،كاري فكري است. در جبهه دوم، شما را از بسياري از امور ميترساند. شما هم در مقابل بگوييد من اگر براي ترس وهمي، تن به تباهي بدهم، جهنم را چه كنم؟ من كه بايد بترسم، فقط از جهنم و عذاب خدا ميترسم نه ازغير او، چنانكه ذات اقدس اله ميفرمايد: «الذين يبلغون رسالات الله و يخشونه و لا يخشون أحد الا الله» احزاب/39؛ مبلغان الهي، تنها از خدا هراسناكند. پس اگر شيطان خواست كسي را تهديد، و با وعيد مرعوب كند، او ميگويد: من فقط از خدا ميترسم، نه از غير او. در جبهه سوم، شيطان اگر بخواهد كسي را با زرق و برق فريب دهد، اين شخص ميگويد من فقط به رزق الهي اميدوارم؛ نه اين كه بر زرق و برق شيطاني تكيه كنم. بنابراين، جاهل و نيز عالم غير مهذب، زود فريب ميخورد. تنها گروهي موفقند كه دو ركن اساسي عقل عارف و نفس عزوف را تحصيل كرده باشند: «لا يزكو عندالله سبحانه إلا عقل عارف و نفس عزوف» (شرح غرورالحكم، 6/427) شايان ذكر است كه گرچه كيد زنان در قرآن كريم به وصف بزرگي موصوف شد: «... إن كيدكن عظيم» يوسف/28، ليكن هر عظيمي در قياس با عنايت پروردگار بزرگ، حقير و زبون است از اين رو هم كيد شيطان جني و هم كيد شيطان انسي با اعتماد بر لطف خداوند، ضعيف و اندك است.



نام مؤلف: آية الله جوادي آملي نام كتاب: تفسير موضوعي قرآن ج 11 (مراحل اخلاق در قرآن)

صفحه: موضوع: اخلاق ـ معنا و فلسفة وعد و وعيد الهي

%%%
روح اصلي تهديد و وعيد الاهي چيست؟

---

:آية الله جوادي آملي
تفسير موضوعي قرآن ج 11 (مراحل اخلاق در قرآن)